ابوظبي سلمان 128 شارجه مبارك 188 يادآوران عراق 6361

Transcrição

1 ميدانهاي مشترك نفت و گاز ايران بررسی تحليلھا و پيشبينی ھای مراکز معتبر اقتصادی دنيا و تحليلھای ناظران داخل و خارج کشور از آینده ميان مدت اقتصاد جھان و بررسی و تحليل روند حرکتی شاخص ھای توليد و مصرف انرژی در کشورھای در حال توسعه ھمگی بيانگر این واقعيت است که جھان در سالھای پيش رو مانند گذشته محتاج انرژیھای طبيعی تجدید ناپذیر باقی خواھند ماند و تنھا در این روند به تدریج ترکيب نيازمندی از نفت به گاز طبيعی تغيير خواھد کرد. بر مبنای ھمين دیدگاه کشورھای بھره مند از منابع سوخت طبيعی در ساختار دنيای آینده از جایگاه ویژه ای بر خوردار خواھند بود و نقش تعيين کننده ای زا در کنش ھای جھان ایفا خواھند کرد و این مھم در صورتی ميسر خواھد بود که این کشورھا بتوانند با اتخاذ تدابيری منطقی و منطبق بر اصول توسعه سرنوشت منابع خود را در دست گيرند و بدور از ھياھو و تأثير از سياستھای اقتصادھای تشنه انرژی منابع خود را با ھمه کمبود ھا و ضعف تکنولوژیکی مدیریت و بھره برداری کنند در غير این صورت فرصت توسعه و پيشرفت را در گذر زمان از دست دادهاند و این کشورھای تشنه انرژی خواھند بود که مدیرت مصرف منابع آنھا را در دست خواھند گرفت. در این ميان ایران به عنوان یکی از ٧٧ کشور برتر در ذخایر نفت درجا و دومين کشور دارنده منابع گاز طبيعی وموقعيت جغرافيای خاص خود جایگاه ویژه و منحصر به فردی را دارا میباشد که این برتریھا میتواند ایران را به یکی از مھمترین نقش آفرینان آینده اقتصادی دنيا مبدل کند.زمانی که در مبحث نفت و گاز صحبت از موقعيت جغرافيایی ایران میشود اول مقوله مھم جدای از مبحث ترانزیت انرژی ميادین مشترک نفت و گاز ایران با ھمسایه ھای خود خواھد بود. وجود مرز مشترک آبی و خاکی در برخی حوزه ھای نفت و گاز ایران با کشورھای ھمسایه باعث شده این مساله اھميت زیادی در برنامه ریزی ھای کالن صنعت نفت داشته باشد به طوری که کارشناسان مسائل سياسی و اقتصادی از آن به عنوان خط مقدم صنعت نفت یاد می کنند. وجود این تعداد ميدان مشترک نفتی و گازی در دریا و خشکی موضوعی در خور توجه است که الزامات و ضرورت ھای خاص خود را می طلبد. کشورھای ھمسایه با بھره گيری از سرمایه شرکت ھای بين المللی و انعطاف پذیری ھای سياسی در گفتگوھا در حال برداشت از این ميادین ھستند و ادامه این روند ضررھای جبران ناپذیری به ایران خواھد رساند. برداشت بی ضابطه از ميادین مشترک از سوی ھمسایگان ھمچنين می تواند پس از مدتی نفت و گاز این حوزه ھای مشترک را غيرقابل استحصال ساخته و توازن ميادین به ھم بریزد. این در حالی است که براساس توافق نامه ھایی که ميان ایران از یک سو و عربستان قطر امارات متحده عربی عمان و بحرین از سوی دیگر بسته شده ھمه فعاليت ھا در حدود فالت قاره بر پایه خط نيمساز مورد توافق دو طرف قرار گرفته است. از نگاه فنی برای عمليات حفاری و بھره برداری از یک مخزن نفتی یا گازی شناسایی موقعيت کل مخزن و داشتن اطالعات و محاسبه جزئيات ضروری است اما متاسفانه درباره مخازن نفت و گاز مشترک اطالعات زیادی بين طرفين ردوبدل نمی شود و کشورھای صاحب مخزن برای به دست آوردن سود بيشتر به گونه ای بی ضابطه و نادرست و خالف اصول مھندسی و فنی صنعت نفت مشغول بھره برداری از حوزه ھای مشترک ھستند که این موضوع در بلندمدت بر 1

2 شاخصه ھای فنی مخزن آسيب جدی وارد می کند لذا برای جلوگيری از این آسيب بھترین روش برداشت ھماھنگ یا مدیریت واحد در مخازن مشترک است.نخستين مانع پيش روی ایران در بھره برداری از منابع طبيعی انرژی خصوصا در بخش ميادین مشترک نفت و گاز کمبود منابع مالی برای تامين ھزینه ھای ھنگفت زیرساخت ھا و صنایع استخراجی توليدی است.بنابر محاسبات صورت گرفته و ھدفگذاری ھای انجام شده در برنامه پنجم توسعه کشور تحقق اھداف مورد نظر در بخش ھای نفت و گاز نيازمند ٢۵ تا ٣١ ميليارد دالر سرمایه گذاری ساالنه آن ھم تنھا در بخش باالدستی است. در حوزه گاز نيز باید ظرف ۴ تا ۵ سال آینده حدود ۴٠ ميليارد دالر سرمایه گذاری انجام شود. این حجم سرمایه گذاری تنھا برای افزایش توليد گاز از حدود ۵٠٠ ميليون مترمکعب فعلی به ٩٠٠ ميليون مترمکعب در سال ١٣٩٣ برآورد شده است. ميدان هاي نفتي ايران چھار منطقه ایران در چھار منطقه دارای ميادین مشترک نفت و گاز با کشورھای ھمسایه خود است که برای برداشت از این ميادین درگير رقابتی نفسگير با رقبای منطقه ای است. دسته نخست این ميادین مشترک ميدان ھای ھيدروکربونی ھستند که در خليج فارس واقع شده اند. ميدان پارس جنوبی و ١٢٢ ميدان نفتی و گازی مشترک با کشورھای قطر عمان امارات کویت و عربستان در این دسته قرار دادند. دسته دوم ميادین مشترک جنوب و غرب ایران است چاه ھای نفت شھر «نفت شھر» که از ٧٠٠ سال پيش وارد مدار استخراج و توليد شده و وجود ٣٠ ساختار پتانسيل مشترک در آن به اثبات رسيده از جمله مھم ترین این ميادین است. دسته سوم را ميادین مشترک دریای خزر تشکيل می دھند که مھم ترین آن ميدان مشترک البرز است که ایران و آذربایجان در آن شریک ھستند البته تنھا حدود ٢٠ درصد این ميدان مشترک به حساب می آید. دسته چھارم ميادین مشترک منابعی ھستند که در شرق کشورمان قرار دارند مھم ترین این ميدان ھا ميدان «گنبد لی» است که ایران و ترکمنستان در آن شریک ھستند. 2

3 بر اساس آمار موسسه مطالعات بين المللی انرژی وابسته به وزارت نفت ایران مشخصات برخی از ميادین مشترک ایران با کشورھای دیگر (اطالعات ١٣٨۵) مطابق روبرو می باشد. ميدانهاي مشترك نفت ميليون بشكه 2309 عربستان سعودي فروزان 4073 ابوظبي سلمان 128 شارجه مبارك 188 دبي نصرت 532 عربستان سعودي اسفنديار امارات دبي فرزام آرش كويت 168 لايه نفتي پارس جنوبي قطر دهلران عراق پايدار غرب عراق نفت شهر عراق 692 يادآوران عراق 6361 آزادگان عراق 5800 ميدانهاي مشترك گاز ميليارد متر مكعب پارس جنوبي قطر سلمان عربستان مبارك شارجه 3

4 22 4 هنگام عمان بي فارس عربستان گنبدلي تركمنستان قطر- پارس جنوبی ميدان گازی پارس جنوبی در حال حاضر بزرگ ترین و حساس ترین ميدان مشترک ایران به حساب می آید که رقيب قطری با سرعت زائدالوصفی مشغول سرمایه گذاری و توسعه زیرساخت ھای خود در آن است.این ميدان یکی از بزرگترین ميدای گازی مستقل دنيا با ١٨٠٠ تریليون فوت مکعب گاز که در ١٩٧١ کشف شد.مساحت این ميدان ٩٧٠٠ کيلومتر مربع است که ٣٧٠٠ کيلومتر مربع آن در آبھای ایران و ۶٠٠٠ کيلومتر مربع آن در آبھای سرزمينی قطر قرار دارد. ذخيره بخش ایرانی ميدان ۵٠٠ تریليون فوت مکعب گاز در جا و ٣۶٠٠ تریليون فوت مکعب گاز قابل برداشت است که حدود یک سوم (٣۶ درصد) ذخایر گازی ایران و ۵?۵ درصد از ذخایر گازی جھان است. ذخيره بخش قطری ميدان ١٣٠٠ تریليون فوت مکعب گاز در جا و ٩١٠٠ تریليون فوت مکعب گاز قابل برداشت است که معادل ٩٩?٩ درصد ذخایر گازی قطر و ١۴ درصد ذخایر گازی جھان استبه گفته RASGas شرکت توليد LNG قطر : در آن زمان( ١٩٧١١ ) ھيچکس فکر نمیکرد که ميدان گازی مھم و باارزشی کشف شده است تنھا پس از حفر ١۵ چاه ارزیابی در طول ١۴ سال بود که متوجه شدیم این یکی از بزرگترین ميدان ھای گازی مستقل دنيا خواھد بود از آن زمان سرنوشت RasGas و قطر ھم تغيير کرد.دولت قطر وضعيت آینده کشور را در گرو توسعه ذخایر عظيم گازطبيعی می داندکه در ميدان شمالی مشترک با ایران در اختيار دارد و تمامی تالش خود را برای بھره برداری و استفاده از این منبع در جھت توسعه صنعت LNG به کار میبرد.کارشناسان صنعت نفت و گاز برآورد کردهاند که تاپایان سال ٢٠١٠ قطر ٣٠ درصد گاز LNGخود مصرفی کشورھای دنيا را تأمين خواھد کرد که شامل طيف گسترده ای از کشورھای آسيایی و اروپایی و البته به زودی آمریکایی خواھد بود.برداشت قطر از ميدان شمالی با فاز ١ در سال ) ١٩٨٩ ٨٠٠ ) MMcf/ddشروع شد که جھت تقاضا ھای محلی و تزریق به ميدان نفتی دخان مصرف میشد و اکنون چشم انداز قطر تا سال ٢٠١٢ رسيدن به برداشت و توليد ٢٧ ١٠٩ cu ft در روز است که در این راه شرکتھای RasGas و قطر گاز نقش اصلی را در بر دارند.در سال ٢٠٠۶ قطر از اندونزی در صادرات نفت به پشتوانه گنبد شمالی و ھمکاری با اکسون موبيل و توتال که ١٠ درصد سھام قطر گاز را در دست دارند پيشی گرفت.به نظر میرسد برای کشوری با کمتر از ١ ميليون نفر رسيدن به این جایگاه در طول ١٠٠ سال کاری مھم و قابل توجه باشد. گذشته از تاخير ١١ ساله ایران در آغاز برداشت از این ميدان مشترک در مقایسه با قطر و با توجه به زیر ساخت صنعت گاز قطر که به دليل سرمایهگذاری ھای مستمر خارجی به شدت رشد کرده و در حال توسعه می باشد ایران را در برداشت ساالنه از این ميدان به ميزان ١ / ۵ برابر عقب انداخته است. بنا بر آمارھای موجود ميزان توليد روزانه قطر در پایان سال ٢٠٠٨ ميالدی حدود ٣١٠ ميليون مترمکعب بود که این ميزان در پایان سال ٢٠٠٩ ميالدی (زمستان ٨٨) به ۴۵۵ ميليون مترمکعب رسيد که ١ / ۵ برابر بيشتر از توليد ایران است. این در حالی است که برنامه ریزی ھای قطر نشان می دھد این کشور قصد دارد برداشت خود را از ميدان پارس جنوبی تا سال ٢٠١٢ ميالدی به ٢٧٠ ميليارد مترمکعب در سال افزایش دھد که در صورت موفقيت این برنامه این ميزان برداشت حدود ٣ برابر برداشت ساالنه ایران خواھد بود. نگرانی ھا از روند حرکتی ایران و مقایسه آن با قطر زمانی افزایش می یابد که شاھد کاھش بودجه ساالنه این ميدان ھستيم.این در حالی است که رقيب ایران رقمی حدود ٧٠ ميليارد دالر را در ٣ سال آینده برای این پروژه اختصاص خواھد داد که ١۵ برابر بودجه ایران خواھد بود. 4

5 این کشور در حال حاضر با توليد ٣١ ميليون تن ال ان جی در سال بزرگ ترین توليدکننده این محصول در جھان به حساب می آید و برای افزایش بيش از ٢ برابری توليد خود تا سال ٢٠١١ ميالدی نيز برنامه ریزی کرده است. ميادین مشترک با عراق ایران در مرز خود با عراق ۵ مخزن نفتی مشترک دارد که ٣ ميدان دھلران نفت شھر و پایدار غرب از این ميادین در حال توليد و ٢ ميدان آزادگان و یادآوران ھم در حال توسعه ھستند. بنابر محاسبات صورت گرفته ميدان آزادگان یکی از غنی ترین ميادین نفتی جھان است و ميدان یادآوران نيز با ١٧ ميليارد بشکه ذخيره نفت به تنھایی معادل کل ذخيره کشور الجزایر نفت را در خود نگھداری می کند.وجود چنين ذخایر ارزشمندی در کنار ميل و نياز شدید عراق به افزایش درآمدھای نفتی خود باعث شد این کشور طی ٣ سال اخير ٧٠ بلوک اکتشافی و ۶۵ ميدان نفتی خود را به مناقصه بين المللی بگذارد.در این مناقصه ھا که دور دوم آن آذرماه سال گذشته انجام شد شرکت ھای بزرگی از انگليس روسيه فرانسه چين نروژ و مالزی شرکت کرده و برنده شدند.آمارھای موجود نشان می دھد که با انجام این مناقصات شرکت ھای غربی روسی و آسيای شرقی متعھد شده اند ظرف سال جاری حدود ٨ ميليارد دالر و طی ٣ سال آینده بالغ بر ٢٠ ميليارد دالر در پروژه ھای نفتی عراق سرمایه گذاری کنند.ھدف عراق از این اقدامات افزایش حجم توليد روزانه خود از ۵/٢ ميليون بشکه فعلی به روزانه ۶ ميليون بشکه تا ۴ سال آینده و ١٢ ميليون بشکه در روز طی ۶ سال آینده است ھدفی که در صورت تحقق این کشور را به رقيبی جدی برای عربستان و عنصری تعيين کننده در اوپک تبدیل می کند.ایران بنابر گزارش ھای رسمی ظرف ٣٣ سال آینده و در صورت ادامه روند فعلی سرمایه گذاری ھا از نظر ذخایر نفت در جا پس از عربستان کانادا و ونزوئال به رده چھارم رفته است و از لحاظ توليد روزانه در جھان نيز پس از عربستان روسيه آمریکا چين عراق و احتماال کانادا به رده ۶ یا ٧ و از نظر صادرات در درون اوپک ھم بعد از عربستان امارات عراق و نيجریه به پله ۵ تنزل پيدا می کند. ميدان نفتی نفت شھر ميدان نفتی نفت شھر از جمله ميادین خشکی مشترک بين ایران و عراق است که در فاصله ١٠٠ کيلومتر شمال غربی ایالم و ٢٣٠ کيلومتری جنوب غربی کرمانشاه واقع شده است. این ميدان به دليل آسيبھایی که در دوران جنگ متحمل شده بود ھنوز با عدم بھرهوری مناسب مواجه است.نفتشھر نفتشاه یا طينه سابق به عنوان تنھا شھر نفتخيز استان کرمانشاه حدود ٢ ۵۵ کيلومتر با نوار مرزی ایران عراق فاصله دارد بر این اساس چاهھای نفت عراق نيز کنار درهای واقع شدهاند که نفتشھر در داخل آن قرار دارد. این منطقه به لحاظ اھميت برای ھر دو کشور از جایگاه ویژهای برخوردار است تا جایی که طی سالھای ۵١ تا ۵٣ ارتش عراق حدود ٧۵ بار این منطقه را مورد حمله قرار داد اما ھيچگاه موفق به تصدی بر آن نشد. این ميدان نفتی دارای معادل ۶٩٢ ميليون بشکه نفت و کالھک گازی است. آسماری فوقانی بخش کلھر با ضخامت ٧١ متری در این ميدان خواص مخزنی دارد این ميدان در سال ١٩٢٣ در تاقدیس نفت شھر کشف شد و ميدان نفتخانه بخش عراقی این ميدان در سال ١٩٢٧ توسط شرکت نفت انگليس و عراق کشف کرد.پس از پيروزی انقالب اسالمی به ميدان نفتی نفت شھر تغيير نام یافت و تنھا ميدان نفتی در حال توليد استان کرمانشاه می باشد. ميدان نفتی دھلران ميدان دھلران بھرهمند از کالھک گازی و نفت خام درجای اوليه به ميزان چھار ھزار و ٢١٢ ميليون بشکه است که از این حجم میتوان حدود ۶٣۵ ميليون بشکه را برداشت کرد که تا سال ١٣٧٠ حدود ١٢ ميليون بشکه نفت از این ميدان برداشت شده است. ميدان نفتی دھلران در ١٢٠ کيلومتری غرب دزفول ٢٠٠ کيلومتری شمال اھواز و ٢٠ کيلومتری شھر دھلران قرار گرفته که از ھدفھای تعيين شده جھت ارتقاء بھرهوری این ميدان میتوان به افزایش نرخ توليد از ھزار بشکه نفت در روز به ٢۵ ھزار بشکه نفت در روز طی یک فاز اشاره کرد. آزادگان شمالی و جنوبی ميدان عظيم نفتی آزادگان یکی از بزرگترین ميادین نفتی ایران و جھان است که در سال ١٣٧۶ کشف شد. این ميدان در محدودهای به وسعت ٢٠ در ٧۵ کيلومتر در ٨٠ کيلومتری غرب اھواز و منطقه دشت آزادگان واقع شده است. 5

6 ميدان نفتی آزادگان به دو بخش شمالی و جنوبی تقسيم میشود که به اذعان بعضی کارشناسان گازپروم ميدان آزادگان یک ميدان واحد است. ميدان نفتی آزادگان شمالی در ١٢٠ کيلومتری غرب اھواز منطقه مرزی بين ایران و عراق واقع شده است. این ميدان در حدود پنج ھزار و ھشت ميليون بشکه نفت دارد. ميدان مشترک آزادگان از جمله ميادینی است که بيش از ١٠ سال طرح و توسعه آن طول کشيده و ھرچند قرار بوده توليد اوليه آن روزانه به ۵٠ ھزار بشکه برسد اما ھم اکنون ٣۵ ھزار بشکه نفت توليد روزانه دارد. ميدان نفتی یادآوران ميدان نفتی یادآوران با مجموع نفتخام درجای بيش از ١٧ ميليارد و ٣٠٠ ميليون بشکه در جنوب ميدان نفتی آزادگان در استان خوزستان و نزدیک مرز مشترک ایران و عراق واقع شده و حدود ٣ ٢ ميليارد بشکه نفت این ميدان قابل استحصال است. توليد روزانه ميدان نفتی یادآوران بيش از ٣٠٠ تا ۴٠٠ ھزار بشکه نفت خام پيشبينی شده است. بر پایه این گزارش قرارداد توسعه ميدان نفتی یادآوران با ارزش تقریبی دو ميليارد دالر ميان شرکت ملی نفت ایران و شرکت ساینوپک چين امضا شد. بر اساس این قرارداد توسعه فاز اول ميدان یادآوران برای توليد ٨۵ ھزار بشکه و فاز دوم برای توليد ١٠٠ ھزار بشکه در مجموع ١٨۵ ھزار بشکه نفت در روز به این شرکت چينی واگذار شد. اولين لرزهنگاری در منطقه در سال ١٣٧۵ انجام شده و در سال ١٣٧٩ لرزهنگاری اکتشافی صورت گرفت. در سال ٨١ ميدان نفتی حسينيه با ١ ۵ ميليارد بشکه ذخایر تثبيت شد و با ادامه اکتشاف مشخص شد فاصله بين دو ميدان نفتی کوشک و حسينيه نيز مخزن نفت است. بين ميادین کوشک و حسينيه فاصله ای است که ظاھرا محل مخزن جدید است. مجموع ميادین کوشک و حسينيه و حد فاصل تازه کشف شده بين این دو ميدان به نام یادآوران تغيير نام داد. ميادین مشترک با عربستان ميدان نفتی اسفندیار ميدان نفتی اسفندیار مخزن مشترک با عربستان است که بخش عربی آن را لو لو مینامد این ميدان تقریبا در فاصله ٩۵ کيلومتری جنوب غربی جزیره خارک قرار دارد مخزن مشترک نفت اسفندیار در سال ١٣۴۵ در تاقدیس اسفندیار توسط شرکت آیپک کشف شد.ميدان اسفندیار مشترک با عربستان دارای ۵٣٢٢ ميليون بشکه نفت خام درجا است که با وجود دریافت صدور مجوز آن ھنوز اقدامی برای توسعه و برداشت نفت صورت نگرفته است.از حدود ۶۶ سال قبل شرکت ملی نفت با واگذاری آن به شرکت پتروایران این شرکت را متعھد کرد تا با توسعه فروزان ميدان نفتی مجاور آن یعنی اسفندیار را ھم توسعه دھد. بدین سبب عقد قراردادی با کشور مالزی در دستور کار قرار گرفت که به موجب آن در مرحله اول توسعه ميدان اسفندیار روزانه ١٠ ھزار بشکه نفت خام و در مرحله بعدی آن ٢٠ ھزار بشکه نفت خام توليد شود که البته باید منتظر بود و دید عربستان چه سھمی از مخزن مشترک را با برداشت از لولو خود برای اسفندیار ایران باقی میگذارد. ميادین گازی فرزاد A B ميادین گازی فرزاد A وB در زمره ميادین کوچک گازی جزیره فارسی بلوک اکتشافی فارسی ایرانی ھستند روند ساختمان این دو ميدان گازی به گونهای است که بخش اعظم ميدان گازی فرزاد A در عربستان به شکل شمالشرقی جنوبغربی و بخش اعظم ميدان گازی فرزاد B در ایران شمالغربی جنوب شرقی قرار داده است. در ميدان گازی فرزاد B دو چاه حفاری شده است این ميدان با ذخيره در جای حدود ۵/١٢ تریليون فوت مکعب گاز طبيعی در آبھای ایران قرار دارد بخش خارجی ميدان فرزاد A در عربستان با نام ميدان حصبه معروف است. ميدان نفتی فروزان ميدان نفتی فروزان یکی دیگر از ميادین نفتی مشترک با عربستان است که در ١٠٠ کيلومتری جنوب غربی جزیره خارک و مشترک با ميدان مرجان عربستان سعودی و در خليجفارس واقع شده است ميدان نفتی فروزان که قبل از انقالب به نام فریدون خوانده میشد یکی از ميادینی است که توسط شرکت نفت پان آمریکن در سال ١٩۶۶ در آبھای فالت قاره ایران کشف شد. بر اساس برآوردھای صورت گرفته این ميدان دو ميليارد و ٣٠٩٩ ميليون بشکه نفت خام درجا دارد. ميدان فروزان به ھمراه ميدان اسفندیار جز بلوک عملياتی و اکتشافی ناحيه خارک شرکت فالت 6

7 قاره به حساب میآید.شرکت ملی نفت ایران و شرکت سایپم تریون طی نشستھای اخيری که در دستور کار داشتهاند برای بخشی از توسعه ميدان مشترک نفتی فروزان در خليج فارس به توافق رسيده اند که مسئوالن شرکت ملی نفت اعالم ارزش دقيق سرمایه گذاری در این ميدان را به آینده موکول کرده اند. پس از خروج شرکت اس ال پی انگليس از طرح توسعه ميدان فروزان شرکت ملی نفت ایران برای توسعه این ميدان مشترک نفتی با کشور عربستان و شرکتھای سایپم تریون ھند و مھندسی و ساخت تاسيسات دریایی ایران به توافق رسيد در راستای توسعه ميدان نفتی مشترک فروزان اھدافی از جمله افزایش ظرفيت توليد روزانه نفت خام به ۶۵ ھزار بشکه برای انتقال به جزیره خارک کاھش ميزاب آب در نفت ارسالی به جزیره خارک به مقدار پنج درصد حجم ارسال گازھای ھمراه به جزیره خارک از طریق ١٠٠ کيلومتر خط لوله ٢۴ اینچ به ميزان ٢۵٨ ميليون فوت مکعب در روز کاھش غلظت ذرات نفت در آب توليدی پس از تصفيه و ارسال به دریا تعریف شده است. طرح توسعه این ميدان مشترک نفتی شامل طراحی پایه طراحی تفضيلی و دو بخش ساخت نصب و راه اندازی تاسيسات دریایی و نيز ایجاد خطوط لوله است. عمان ھنگام ميدان ھنگام مشترک با عمان با گذشت یک سال از آغاز توليد نفت از ميدان ھنگام توسط کشور عمان و برداشت بيش از سه ميليون بشکه یی نفت از این ميدان مشترک طرح توليد ایران ھنوز به نتيجه نرسيده است.ميدان مشترک ھنگام در سال ١٩٧۵ با حفر یک حلقه چاه در خليج فارس کشف و به دنبال آن در سال ٢٠٠۶۶ ميالدی با حفر دومين چاه و انجام مطالعات مخزن مشخص شد ميزان نفت درجای این ميدان بيش از ٧٠٠ ميليون بشکه و گاز درجای آن حدود دو تریليون فوت مکعب است.در ھمين حال عمان با مشارکت یک شرکت انگليسی توليد نفت خام از این ميدان مشترک را از اسفندماه سال گذشته و با ساخت یک خط لوله به طول ٢۵ کيلومتر از بخش مشترک ميدان ھنگام- البخاء و استفاده از تاسيسات موجود در راس الخيمه امارات با ظرفيت ١٠ ھزار بشکه نفت در روز آغاز کرد. از سوی دیگر بيش از ٨٠٠ درصد ميدان ھنگام در آب ھای ایران قرار گرفته که بر این اساس کشورمان باید متناسب با سھم خود بيش از ١۴ ميليون بشکه نفت از این ميدان مشترک برداشت می کرد که ھم اکنون سھم برداشت نفت ایران از این ميدان ۴٠٠٠ بشکه در روز از ٣ ماه قبل است.عمان در حالی از اسفندماه ١٣٨٧ با سرمایه گذاری حدود ٢۵٠ ميليون دالری موفق به توليد نفت در ميدان مشترک ھنگام شده که ھزینه ھای توسعه این ميدان مشترک نفت از مرز ٧٠٠ ميليون دالر گذشته است. کویت آرش ميدان گازی آرش مشترک با کویت ميدان گازی آرش در عربستان و کویت با نام الدوره شناخته میشود. این ميدان بھرهمند از ١٣ تریليون فوت مکعب ذخيره گازی است.در حالی دو کشور عربستان و کویت بر سر بھرهبرداری مساوی از ذخایر گازی این ميدان به توافق رسيدهاند که ایران و کویت از سال ٢٠٠٠ در این زمينه وارد مذاکره شده بودند اما به دليل عدم حصول توافق فیمابين تا کنون نتيجهای حاصل نشده است.در سال ٢٠٠١١ کشور کویت مانع از عمليات اکتشاف و حفر چاه از سوی ایران در آب ھای این ميدان شد و ایران نيز با اعالم اعتراض به کویت عمليات اکتشاف از این ميدان را متوقف کرد و از آن زمان مذاکره در خصوص این ميدان نفتی بين ایران و کویت در حال انجام است بر این اساس شرکت عمليات مشترک خفجی که با سرمایهگذاری مشترک آرامکوی عربستان و شرکت نفت خليج کویت تأسيس شده است به زودی حفاریھای جدیدی را در ميدان فراساحلی الدوره به منظور بھرهبرداری بھينه از ميدان گازی آرش آغاز خواھد کرد.با وجود اینکه ایران معتقد است نيمی از این ميدان متعلق به کشورمان است مقامات کویتی سھم خود را بيش از سھم ایران می دانند. ایران سھم خود از این ميدان را ۴٢ ميليون بشکه نفت خام و ۶۵/۵ ميليون بشکه ميعانات گازی تخمين می زند. منابع نفتی دریای خزر دریای خزر 7

8 بررسی ھای صورت گرفته نشان می دھد که دریای خزر حدود ٩۵ ميليارد بشکه نفت درجا را در دل خود ذخيره کرده است و سومين منبع بزرگ نفت جھان به حساب می آید.کشورھای ساحلی این دریا از سال ھای ابتدایی دھه ٩٠ ميالدی عمليات اکتشاف و ساخت صنایع استخراجی را در این دریا آغاز کرده اند و ھمين روند باعث شده که دریای خزر در حال حاضر ۴ درصد نفت مورد نياز بازارھای جھانی را تامين کند.شرکت ھای معتبر جھانی طی ٢ دھه گذشته حدود ٨٠٠ ميليارد دالر در قالب ھمکاری با کشورھای این دریا در پروژه ھای آن حضور دارند. روسيه به عنوان مطرح ترین این کشورھا توانسته طی سال ھای ١٩٩٩ تا ٢٠٠۵ ميالدی بجز ميدان «کورچاگين» که اولين محموله نفتی را چندی پيش از آن استخراج کرد ۵ ميدان نفت و گاز دیگر ھم در آب ھای منطقه ای خود کشف کند. ھمين موفقيت باعث شده که رقمی در حدود ١٢ ميليارد دالر سرمایه اوليه برای ۵ سال آینده در این حوزه پيش بينی کند.این در حالی است که نخستين اکتشافات ایران در دریای خزر در اواخر دھه ٩٠٠ ميالدی در قالب ھمکاری مشترک با یک شرکت انگليسی و ھمراھی شل پس از ھزینه ٢٠ ميليون دالر در مرحله لرزه نگاری انجام ولی متوقف ماند.پس از این سرانجام ساخت سکوی نيمه شناور البرز با ھمکاری مستقيم شرکت صدرا و ھمراھی یک شرکت چينی سال گذشته پایان یافت و حرکت آن به سمت بندر نکا برای حفر نخستين چاه در ۴ کيلومتری ساحل و عمق ھزار متری آغاز شد ولی ھنوز به مرحله توليد نرسيده است.ھزینه ساخت سکوی نيمه شناور ایران البرز ۵٠٠ ميليون دالر عنوان شده است.شرایط جغرافيایی خزر ریسک حفاری استفاده از تکنولوژی ھزینهبر حفاری در آبھای عميق شرایط سرمایهگذاری در این دریا را بر دیگر بخشھای نفتخيز متفاوت کرده است. نقشه ميدان هاي نفت و گاز ايران توضيح: این مقاله بر گرفته ای از داده ھا و اطالعات منتشر شده از منابع رسمی و غير رسمی می باشد از این رو به دليل نبود مرجع کلی و مشخصی برای تطبيق داده ھا در صورت خطایی در نوشتار پوزش ما را پذیرا باشيد از سویی دیگر این مقاله تنھا با ھدف یادآوری و تاکيد بر تالش بيشتر بدون نفی ارزش خدمات صورت گرفته در جھت دفاع از حق خدادی و برداشت بھينه از منابع ایران سرافراز نگارش یافته است. 8